Akdeniz Diyeti Kansere Karşı Koruyucu Mu?
Akdeniz diyeti; 1960’lı yıllarda, Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi Akdeniz ülkelerinde yaşayan toplumların geleneksel yeme alışkanlıklarından doğan bir diyettir.1 Akdeniz diyetinin kalp damar hastalığı, şişmanlık ve şeker hastalığı riskini azalttığı biliniyor. Peki Akdeniz diyeti kansere karşı koruyucu mu, bilimsel veriler ne söylüyor?
Akdeniz diyetinin özellikleri nelerdir?
Akdeniz diyeti genel olarak taze sebze ve meyveler, sert kabuklu yemişler ve tam tahıllar gibi bitkisel kaynaklı besinler ile ve yemeklik yağ olarak zeytinyağının baskın tüketildiği, hayvansal kaynaklı besinlerdense balık ve beyaz etlerle ve süt ürünlerin (çoğunlukla yoğurt ve peynir) orta düzeyde, kırmızı ve işlenmiş etlerinse düşük seviyede tüketildiği bir beslenme tipi olarak tanımlanabilir.1 Yemeği ardından, dinleme ve peşi sıra da düzenli fiziksel aktivite Akdeniz diyetinde oldukça önemlidir.2 Ancak Akdeniz diyeti günümüzde 30-50 yıl öncesi gibi yaygın ve sıkı uygulanmıyor, bunun nedeni ise Akdeniz bölgesinde yaşayan toplumların da Batı tarzı diyetine geçişi olduğu belirtiliyor.
Bilimsel veriler Akdeniz Diyeti ile ilgili ne söylüyor?
İçeriği ve uygulaması abartı ve aldatıcılıktan uzak olan Akdeniz diyetinin olumlu sağlık etkileri bilimsel kanıtlarla da destekleniyor. Akdeniz diyetinin tüm nedenlere bağlı ölüm ve hastalık oranlarını azalttığı biliniyor. Kanser, kalp damar hastalığı, metabolik sendrom, şişmanlık ve şeker hastalığı riskinin azaltılması Akdeniz diyetinin başlıca sağlık etkileri arasında gösterilebilir.2,5
Kansere karşı koruyucu mu?
Akdeniz diyeti, birçok kronik hastalığın görülme sıklığının azalmasıyla ilişkili gösteriliyor. Akdeniz diyetinin kanser üzerine etkileri incelendiğinde özellikle meme ve kolon kanseri başta olmak üzere çeşitli kanser türlerine karşı koruyucu etkileri olduğunu gösteren veriler bulunuyor. Amerika’da Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH)tarafından gerçekleştirilen Diyet ve Sağlık çalışmasında 5 yıl boyunca takip edilen, 400.000 yetişkinde Akdeniz diyetinin kansere bağlı ölüm oranını erkeklerde %17, kadınlarda ise %12 oranında azalttığı bildirilmiştir. Avrupa Prospektif Kanser ve Nütrisyon Araştırması (EPIC) bazı besin öğelerinin diyetle yetersiz alımı ve kanser riski arasındaki ilişkiyi değerlendirmiştir. EPIC çalışmasının sonuçlarına göre, D vitamini, B vitaminleri, C vitamini ve bazı karotenoidlerin kolorektal, mide ve akciğer kanseri gibi kanser türlerine karşı koruyucu etkileri olduğu bildirilmiştir. Bu araştırmalar gibi daha birçok gözlemsel ve klinik çalışmalar, Akdeniz diyetinin kanserin birincil ve ikincil korunmasında etkili olduğunu göstermektedir. Bu etkilerden sorumlu mekanizmalar arasında diyetin polifenol içeriği ve artan antioksidan alımına bağlı olarak inflamasyon ve oksidatif hasarın azalması olduğu ileri sürülüyor.6
Sonuç ve Öneriler
Dünya Sağlık Örgütü (WHO, Akdeniz diyetini, günümüzde 65 yaş altı küresel ölçekte erken ölüm vakalarının temel nedeni olan bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve kontrolünde etkin bir beslenme stratejisi olarak tanımlıyor.2 Literatür Akdeniz diyetinin beslenmeyle ilintili bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve kontrol altında tutulmasında faydalı olduğunu bildiriyor. Ayrıca, diyette yer alan besinler kolay erişilebilir ve kabul edilebilir olması diyetin sürdürülebilir olmasını da sağlıyor.7 Akdeniz diyetinin kalp damar hastalıklarını önleyici etkisinin özellikle gelir düzeyi yüksek bireylerde daha anlamlı olduğu da bildiriliyor. Bu sonuçlar da gelir düzeyi yüksek kişilerin besinlere daha kolay ulaşabilmesi ve eğitim düzeylerinin de yüksek olması ile ilişkilendirilebiliyor.8 Birçok kişi ise Akdeniz diyetini kilo yönetimini desteklemesi ve sağlıklı yaşamı geliştirmesi açısından etkin bir strateji olarak değerlendiriyor.
Kaynaklar
1. Willet WC, et al., (1995) Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating The American Journal of Clinical Nutrition, 61(6), 1402S–1406S.
2. The World Health Organisation (WHO, 2018) What national and subnational interventions and policies based on Mediterranean and Nordic diets are recommended or implemented in the WHO European Region, and is there evidence of effectiveness in reducing noncommunicable diseases?
3. Garcia-Closas R, Berenguer A, Gonzalez C (2006) Changes in food supply in Mediterranean countries from 1961 to 2001. Public Health Nutrition 9(1), 53–60.
4. Alexandratos N, (2006) The Mediterranean diet in a world context. Public Health Nutrition, 9(1a), 111-117.
5. Martinez-Gonzalez, M.A, et al. (2009) Mediterranean food pattern and the primary prevention of chronic disease: recent developments. Nutrition Reviews, 67, 111-116.
6. Mediterranean Diet for Cancer Prevention. https://www.naturalmedicinejournal.com/journal/2017-05/mediterranean-diet-cancer-prevention (Ocak, 2019).
7. US News and World Report Rankings (2016) Easiest Diets to Follow.
8. Bonaccio M, et al., (2017) High adherence to the Mediterranean diet is associated with cardiovascular protection in higher but not in lower socioeconomic groups: prospective findings from the Moli-sani study. International Journal of Epidemiology, 46(5) 1478-1487.