İrritabl (Huzursuz) Bağırsak Sendromu (İBS) Nedir?
İrritable bağırsak sendromu ( veya huzursuz bağırsak sendromu olan bilinen bu hastalık çağımızın sıkça karşılaşılan kronik sağlık sorunlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. İBS, kalın bağırsağı etkileyen fakat genellikle inflamasyon veya kalıcı hasara sebep olmayan bir gastrointestinal bozukluktur. İBS’de bağırsak daha hassas hale gelir ve sindirim sistemi kaslarında anormal kasılmalar görülebilir. İBS, kişilerin bağırsak alışkanlıklarında (ishal, kabızlık veya her ikisi gibi) değişikliklere sebep olurken bu duruma karın ağrısı eşlik edebilir. Bunların dışında şişkinlik, gaz, eksik bağırsak hareketleri gibi semptomlar da gözlemlenebilir. IBS, semptomları zaman içerisinde değişkenlik gösterebilen bir durumdur ve semptomların şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Bazı dönemlerde kişilerin İBS kaynaklı karın ağrısı çok şiddetli olabilir. Bu durum kişi için acı verici ve can sıkıcıdır. Bu ağrıların şiddeti günlük rutin işlerin yapılmasını engelleyebilir. Huzursuz bağırsak sendromunun nedenleri bilinmiyor ve henüz bilinen kesin bir tedavisi de bulunmuyor. Bu nedenle genellikle hastalığa bağlı semptomatik ilaç tedavisi ve bireye uygun düzenli diyet uygulaması önerilmektedir.
Yapılan araştırmalar, Amerikalı’ların %20’sinin IBS sorunu yaşadığını gösteriyor. Türkiye’de ise 32 farklı ilde yapılan araştırmaya göre; İBS prevalansı %33,5 olarak rapor edildi. İBS 45 yaş altı bireylerde daha yaygın olarak görülüyor. Hastaların semptomları ilk olarak 20’li yaşların sonunda ortaya çıkıyor. İBS hastalığına genetik yatkınlığı olan kişilerde, aile geçmişinde veya aile bireylerinde bu sendromun ortaya çıkma olasılığı bulunmaktadır.. Bunların yanı sıra Huzursuz bağırsak sendromunlu bireylerde depresyon, anksiyete ve diğer psikolojik problemler daha yaygın olarak görülüyor. Hatta bu sorunlar nedeniyle huzursuz bağırsak sendromunun görülebileceği düşünülmektedir.
Huzursuz Bağırsak Sendromunda Nasıl Beslenilmeli?
Karbonhidratların ve bazı poliollerin irritabl bağırsak sendromunu tetikleyebildiği hakkında araştırmalar bulunuyor. Huzursuz bağırsak sendromunun semptomları ve besin tüketimi arasındaki ilişkiden yola çıkarak İBS tedavisi için çeşitli diyet yaklaşımları öneriliyor. Süt ürünleri, buğday ve ürünleri, acı, baharat, kızartılmış yiyecekler, füme et gibi bazı yiyecekler İBS hastalarının semptomlarını artırabilen besinler arasında yer alabiliyor. Huzursuz bağırsak sendromun’na sahip bireylerin, hangi besinlerin semptomlarını artırabileceğini ve zorluk yaratabileceğini öğrenmek için bir diyetisyenden destek almaları önemlidir. Dolayısıyla, İBS semptomlarını arttırabilen besinlerin saptanması ve diyetten çıkarılması öneriliyor. Ayrıca, İBS diyet tedavisinde son zamanlarda ismi sıkça geçen diyetlerden birisi de “FODMAP” diyetidir.
FODMAP diyetinde, fermente edilebilir oligosakkarit, disakkarit, monosakkarit ve poliollerin diyette azaltılması hedefleniyor. Bunların emilimlerinde zaman zaman ciddi sorunlar yaşanmakta olup zayıf emilen bu yapılar, emilimi takiben ince ve kalın bağırsak fermente olmaları sonucunda ishal, şişkinlik, karın ağrısı ve gaz gibi İBS semptomlarına neden olabiliyor.
Düşük FODMAP diyetinde yukarıda belirtilen bileşenlerin tüketimi sınırlandırılır. Bu diyetin birden fazla uygulama şekli bulunuyor. Beslenme uzmanı takibinde bu diyet uyguladığında hangi gıdaların İBS semptomlarınızı tetiklediği saptanabilir. Böylece, belirlenen gıdaları diyetinizden çıkartabilir ve semptomlarınızı azaltabilirsiniz.
Araştırmalar huzursuz barsak sendromu olan bireylerin ortalama %70’inin düşük FODMAP diyetine olumlu yanıt verdiğini gösteriyor. Ayrıca düşük FODMAP diyeti uygulayan huzursuz barsak sendromu olan bireylerin, normal bir diyet uygulayanlara kıyasla yaşam kalitesi ve kaygı üzerinde olumlu etkilere sahip olabileceği de belirtiliyor. FODMAP diyetinde; oligosakkaritlerden fruktan (buğday, soğan, sarımsak) ve galaktan (bezelye, mercimek ve bazı kurubaklagiller); disakkaritlerden laktoz (süt ve ürünleri), monosakkaritlerden fruktoz (bal, arı ürünleri ve bazı meyveler) ve poliollerden sorbitol ve mannitol (bazı tatlandırıcılar ve bazı meyveler) içeren besinleri çıkarmak hedefleniyor. Ancak, bireysel farklılıklar tespit edilmesinin tedaviye büyük kolaylık sunacağı unutulmamalıdır.
Kaynaklar:
1. Harvard Health, Bladder abd Bowel-Coping With IBS. (2020) Erişim: https://www.health.harvard.edu/blog/coping-with-ibs-2020110321291
2. FDA, Irritable Bowel Syndrome Treatments Aren't One-Size-Fits-All. (2017) Erişim: https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/irritable-bowel-syndrome-treatments-arent-one-size-fits-all
3. Beslenme ve Diyet Dergisi, İrritabl Bağırsak Sendromunda (İBS) FODMAP Diyetinin İBS Semptomları, Beslenme Durumu ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi. Erişim: https://beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/1238/1081
4. Harvard Health, Staying Healthy- IBS? A low-FODMAP diet may help. (2020) Erişim: https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/ibs-a-low-fodmap-diet-may-help
5. Fukudo, S., Okumura, T., Inamori, M., Okuyama, Y., Kanazawa, M., Kamiya, T., ... & Koike, K. (2021). Evidence-based clinical practice guidelines for irritable bowel syndrome 2020. Journal of gastroenterology, 1-25.