Fazla Kiloların Sorumlusu Yağlar mı?
Son dönemlerde medyada yayınlanan “Bilim insanları hangi besinlerin şişmanlığa neden olduğu konusuna açıklık getirdi” başlıklı haberde şişmanlığın sebebinin yağlar olduğu iddia ediliyor. Bu haber, 29 farklı diyetin 3 ay boyunca incelendiği bir araştırmaya dayandırılıyor. Peki bu araştırmanın sonuçları nasıl yorumlanmalı? Bilimsel otoriteler konu hakkında ne söylüyor?
Beslenme alışkanlıklarımızın ve karbonhidrat, yağ, protein tüketimimizin vücut ağırlığı üzerine etkisi yıllardır araştırılan ve her zaman medyanın dikkatini çeken bir konu olmuştur. Beslenme, fiziksel aktivite ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarımızdan yalnızca biri değil, hepsi vücut ağırlığımız ve sağlığımız üzerine etkili olmaktadır.
Son dönemde yapılan bir araştırmada, diyetin besin öğesi içeriğinin, vücut ağırlığı üzerine etkisini, 3 ay süreyle uygulanan 29 farklı diyet ile fareler üzerinde araştırılmış, protein miktarı sabit iken yağ miktarındaki değişimin etkileri ile yağ ve protein miktarı sabit iken şeker miktarındaki değişimin etkileri incelenmiştir.
Araştırmanın sonuçları ne söylüyor?
Günlük toplam enerjinin %60’ının yağdan sağlandığı yağ oranı yüksek diyetler, karbonhidrat oranı yüksek diyetlere göre fareler üzerinde daha yüksek enerji alımı ve kilo artışı ile sonuçlanmıştır.
Çalışmada ayrıca farelerin besin tüketim miktarlarının ve beslenme davranışlarının, yüksek yağlı diyetlerin beyinlerinin farklı bölgelerindeki haz yollarını harekete geçirmesiyle değişebileceği, yüksek yağlı diyet tüketiminin daha fazla enerji alma eğilimine yol açabileceği bulunmuştur.
Çalışmanın sonuçları nasıl yorumlanmalı?
Sonuçlar insanlar için geçerli olmayabilir
Fareler ile yapılan çalışmanın sonuçlarını direkt olarak insanlar üzerinde yorumlamak doğru olmayacaktır. Buna ek olarak bireylerin beslenmesi, bu çalışmada yer alan diyetler gibi standart yağ, karbonhidrat ve protein içeriğinden oluşmamaktadır. Bireylerin besin tüketimini etkileyen faktörlerin farelerinkinden çok daha karmaşık olduğu da bilinen bir gerçektir. Bu sebeple konu hakkında detaylı çalışmalara ihtiyaç vardır.
Sonuçlar, sadece yağdan gelen enerjinin ağırlık artışına neden olduğunu göstermemektedir
Medyada yer alan haberler yüksek protein veya yüksek karbonhidrat içeren diyetlerin, vücut ağırlığı, yağ kitlesi ve yağsız kitlenin artışında etkisi olmadığını dile getirmiştir. Oysa ki yapılan çalışmada diyetlerde yağ oranının yüksek olmasının karbonhidrat ve proteine kıyasla daha fazla ağırlık artışına sebep olduğunu göstermiştir.
Diyetlerin uzun dönemli etkileri bilinmiyor
Çalışmada diyetler sadece 3 ay süreyle uygulandığından diyetlerin uzun dönemli etkileri belirsizliğini korumaktadır. Farelerin yaşam sürelerinin daha kısa olduğu göz önüne alındığında, araştırmacılar sonuçların insan yaşamında 9 yıla eş değer olduğunu belirtmektedirler. Ancak bu sonuçlar, diyetlerin insan yaşamında uzun dönemde olan etkileriyle örtüşmeyebilir.
Bilimsel otoriteler ne söylüyor?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), kilo artışının önüne geçebilmek için enerji alımının enerji harcanmasıyla dengelenmesi gerektiğini belirtmektedir. Dengeli bir beslenme düzeninde, yağdan gelen enerjinin, günlük toplam enerji alımının %30'unu geçmemesi ve basit şekerden gelen enerjinin günlük toplam enerji alımının %10'undan daha az olması önerilmektedir.
Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA) yetişkinler için karbonhidrattan gelen enerjinin günlük toplam enerjinin %40-60’ını oluşturmasını önermektedir.
Konu ile ilgili yapılmış sistematik derlemeler ve randomize kontrollü çalışmalar, günlük alınan yağ miktarının düşürülmesinin bireylerin vücut ağırlığı denetiminde etkili olduğunu göstermiştir.
Beslenme alışkanlıkları ve obezite ilişkisini inceleyen çalışmalar günümüzde tek bir besin öğesine odaklanmak yerine, daha çok besin öğelerinin birbirleriyle etkileşimlerini de içeren bütünsel yaklaşıma yönelmiş durumdadır. Bu nedenle beslenme ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları bir bütün olarak değerlendirilip tüm besin öğelerinin yeterli ve dengeli tüketilmesine özen gösterilmelidir.
Kaynaklar
• Scientific Opinion on Dietary Reference Values for carbohydrates and dietary fibre, http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/1462 (Ocak 2019)
• Asmaa A, Diane B, Tracey B. Effects of total fat intake on body weight. 2015. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD011834/information
• Healthy diet, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs394/en/ (Ocak 2019)
• Sumei H, Lu W, Yang D. Dietary Fat, but Not Protein or Carbohydrate, Regulates Energy Intake and Causes Adiposity in Mice. 28(3):415 431. 2018.
• Simpson SJ, Le Couteur DG, James DE, et al. The Geometric Framework for Nutrition as a tool in precision medicine. Nutr Healthy Aging. 2017;4(3):217–226. Published 2017 Dec 7. doi:10.3233/NHA-170027