Glutensiz diyetler sağlığı nasıl etkiliyor?

Çölyak hastalığı ve gluten intoleransının tedavisinde uygulanan glutensiz beslenme son dönemde sağlıklı bireyler tarafından zayıflama amacıyla da uygulanıyor.

Gluten enteropatisi veya intoleransı olmayan sağlıklı bireylerde, glutensiz diyet uygulamak vücutta farklı sorunlara sebep olabiliyor.

Peki çölyak hastalığı veya intoleransı olmayan bireylerde glutensiz beslenme sağlığı nasıl etkiliyor, sağlık otoriteleri glutensiz diyet hakkında ne düşünüyor?

Gluten; buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllar ve bu tahıllardan elde edilen ürünlerde bulunan bir proteindir. Genetik ve çevresel etmenlere bağlı olarak bazı bireyler gluten proteinlerini sindirmekte zorlanır ya da hiç sindiremez. Bu durum çölyak hastalığı olarak da bilinen gluten enteropatisine veya gluten intoleransına yol açabilir.
 

Çölyak Hastalığı (Gluten Enteropatisi)

Alerjik bir sindirim sistemi hastalığı olan çölyak hastalığında gluten, ince bağırsak duvarlarında ve üzerinde bulunan sindirimden sorumlu villuslarda hasarlar meydana getirir. Bu hasarlar, mide bağırsak sisteminde sorunlara ve inflamasyona, diğer adıyla yangıya sebep olur.

Çölyak tanısı alan bireylerin beslenmesinden gluten çıkarılarak yani elimine edilirek, hastalığın semptomları tedavi edilir. Glutensiz diyette, buğday, arpa, çavdar ve yulaf içeren besinlerin yanı sıra gluten içerebilecek diğer işlenmiş ürünler de diyetten çıkarılır .
 

Gluten İntoleransı

Çölyak hastalığındaki gibi bağırsak hasarının ve alerjik bir tepkinin oluşmadığı gluten intoleransı da dikkat edilmediğinde hayat kalitesini düşürebilen sindirim sistemi rahatsızlıkları ile kendini gösterir. Gluten intoleransı olan bireyler gluten tükettiklerinde oluşan sindirim sistemi yanıtlarını gözlemleyerek ve bu belirtileri hekimleri ile paylaşarak, uygun görülürse glutensiz diyet uygulayabilirler. Gluten intoleransı olan bireyler çölyak hastalarında olduğu gibi, az da olsa gluten içerenyiyecek ve ürünlerden kaçınmada katı bir yaklaşıma gerek duymayabilirler.
 

Peki sağlıklı bireyler için glutensiz beslenme ne anlama geliyor?

Gluten enteropatisi veya intolerasnı olmayan sağlıklı bireylerde, zayıflama amaçlı veya farklı nedenlerle glutensiz diyet uygulamak farklı sonuçlara yol açabilir.

Yakın zamanda çölyak hastası olmayan bireylerde glütensiz beslenmenin kronik hastalık riski üzerindeki etkilerini inceleyen büyük ölçekli bir araştırmanın sonuçları yayınlandı. Harvard Üniversitesi’nde yürütülen ve 110.000’dan fazla sağlıklı bireyin 25 yıl süre ile izlendiği, araştırmada, en fazla gluten tüketen ve en az gluten tüketen bireylerin, kalp krizi geçirme sıklığı arasında anlamlı bir fark bulunmamış ancak gluten dolayısıyla tam tahılları tüketmeyen bireylerin kalp hastalığı geliştirme risklerini arttırdığı gösterildi. Amerikan Kalp Birliği’nin 2017’de düzenlediği toplantısına ait raporda ise şeker hastalığı riskini %13 arttırabileceği bildirildi.

Glutensiz diyet uygulamlarında, tahıl ve tam tahıl tüketiminden uzak durulması, posa ve B grubu vitaminler ile bazı minerallerin alımında kısıtlamaya gidilmesi besin öğesi yetersizliklerinin görülmesine sebep olabilir. Yeterli ve dengeli beslenmenin önemli bir bileşeni olan tahılların ve özellikle tam tahılların yeterli ve dengeli tüketilmesi önemlidir.

Kaynaklar:
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Çölyak ve Gluten, http://beslenme.gov.tr/index.php?lang=tr&page=518 (Ağustos 2017)
Harvard Health Publications, Harvard Medical School, Think twice before going gluten-free, https://www.health.harvard.edu/nutrition/think-twice-before-going-gluten-free (Ağustos 2017)
American Heart Association, Low gluten diets may be associated with higher risk of type 2 diabetes, http://newsroom.heart.org/news/low-gluten-diets-may-be-associated-with-higher-risk-of-type-2-diabetes?preview=43ac (Ağustos 2017)