Popüler Diyetler ve Sağlık Etkileri: Temiz Beslenme

Dash Diyeti


Popüler Diyetler ve Sağlık Etkileri: Temiz Beslenme

Son dönemde popüler olan diyet yaklaşımlarından biri de Temiz Beslenme. Peki temiz beslenme nedir, bu beslenme modelinin ilkeleri nelerdir ve temiz beslenme iddia edildiği gibi sağlığı geliştirebilir mi? Temiz beslenme hakkında bilimsel gerçekler ne söylüyor?
 

Temiz beslenme nedir?

Temiz beslenmenin net bir tanımı olmamakla birlikte genellikle sebze ve meyveler, rafine edilmemiş ve işlenmemiş besinlerden oluşan bir diyettir... Bu diyet daha fazla sebze ve meyve tüketimini teşvik etse de her zaman düşünüldüğü kadar dengeli olmayabilir. Temiz beslenme diyetinde; süt ve süt ürünleriyle, gluten içeren besinler ve şeker büyük ölçüde kısıtlanmakta1, ayrıca besinler ‘iyi’ ve ‘kötü’ olarak gruplandırılmaktadır. Bu gruplamalar medyada genellikle, besinlerin veya besin öğelerinin süper besin veya toksik besin olarak sınıflandırılmasıyla pekiştirilir. Bu gibi durumlar bireylerde bazı besinlerin tüketiminin ardından suçluluk duygusu yaşanmasına yol açabilir.

Temiz beslenme diyetinin, ulusal sağlıklı beslenme önerileri ve rehberlerine uymayan noktaları bulunmaktadır. Karbonhidratlar ve proteinlerin günlük beslenmeden tamamen çıkarılması veya sınırlandırılması sağlığı olumsuz etkileyebilir. Örneğin, gluten içerdiği için karbonhidratları sınırlamak enerji ve besin öğesi yetersizliklerine yol açabilir, sindirim sistemi sağlığını olumsuz etkileyebilir, şişmanlık, şeker hastalığı ve kalp damar hastalığı riskini arttırabilir. Süt ve süt ürünlerini diyetten çıkarmak yetersiz kalsiyum alımına yol açabilir dolayısıyla kemik sağlığını olumsuz etkileyebilir.2,3 Herhangi bir besin alerjiniz veya intoleransınız olmadığı sürece herhangi bir besini beslenme düzeninizden çıkarmak yeterli ve dengeli beslenme ilkeleriyle örtüşen bir yaklaşım değildir.

İşlenmiş gıdalar sağlığı olumsuz etkiler mi?

İşlenmiş gıdaların tüketimi temiz beslenme yaklaşımı tarafından eleştirilmektedir. İşlenmiş ve rafine edilmiş gıdaların, yağ, tuz ve şeker içeriği nedeniyle tüketim sıklığı ve porsiyon ölçüsüne dikkat edilmelidir. Ancak besin işleme, yiyecekleri mikrobiyolojik açıdan korumak, raf ömrünü uzatmak gibi farklı birçok amaçla da besinlere uygulanabilmektedir. 4,5 Yıkama, doğrama, pastörizasyon, dondurma, fermantasyon, besin zenginleştirme gibi aşamaları içerebilir.6 Temiz beslenme yaklaşımı işlenmiş besinlerin gıda güvenliği ve ulaşılabilirlik açısından sağlayabileceği etkileri göz ardı edebilir. Örneğin, konserve yöntemi sebzelerin güvenli bir şekilde saklanmasına imkân sağlayan ekonomik bir yöntemdir.

Son dönemde yapılan gözlemsel araştırmalarla birlikte, işlenmiş besinlerin artan şişmanlık riski ile ilişkili olduğunu gösterdiğini iddia eden haberler gündemde yer almıştır. Ancak bu gözlemsel çalışmalarla tanımlanan ilişkilendirmeler, ultra işlenmiş besinlerin tüketiminin şişmanlık ile ilişkisine dair somut bir bilimsel veri saptanmamıştır. Ultra işlenmiş besinlerle kanser ve şişmanlık arasındaki ilişkiyi açıklamak için daha kapsamlı araştırmaların yapılması gerekmektedir.

Sonuç: besinler içeriğinde farklı besin öğelerini bulundurur ve diyette çeşitlilik önemlidir

Toplum sağlığının korunması için; fiziksel aktiviteyi yaşam tarzı haline getirmek, yeterli ve dengeli beslenerek besin çeşitliliğini sağlamak esastır. Temiz beslenme yaklaşımı ve işlenmiş besinlerin tüketimi konusuna gelince, hiçbir besin tek başına iyi ya da kötü değildir. Önemli olan günlük beslenmemizde farklı besin gruplarına yer vererek çeşitlilik sağlamaktır. Dolayısıyla temiz beslenme yaklaşımı ile besinleri iyi veya kötü diye gruplamak yerine her besin grubundan yeterli ve dengeli tüketmeye özen göstermeliyiz.


Kaynaklar
1. Koven NS & Abry AW (2015) The clinical basis of orthorexia nervosa: emerging perspectives. Neuropsychiatr Dis Treat. 11:385–394.
2. Nevin, SM & Vartanian, LR (2017) The stigma of clean dieting and orthorexia nervosa. Journal of Eating Disorders, 5(37) doi: 10.1186/s40337-017-0168-9.
3. Craig WJ (2009) Health effects of vegan diets. The American Journal of Clinical Nutrition, 89(5), 1627S-1633S. 4. Weaver C, et al. (2014) Processed food: contributions to nutrition. The American Journal of Clinical Nutrition (AJCN), 99(6), 1525-1542.
5. Monteiro C, et al. (2010) A new classification of foods based on the extent and purpose of their processing. Cad Saude Publica, 26(11), 2039-2049.
6. Floros J, et al. (2010). Feeding the world today and tomorrow: the importance of food science and technology. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 9(5), 572–599

Paylaş

Sabri Ülker Vakfı