Doğu Akdeniz Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Sabri Ülker Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. H. Tanju Besler, neden tuz ve sodyuma ihtiyaç duyuyoruz, aşırı tuz tüketimi ile ilişkili sağlık sorunları nelerdir, beslenmedeki sodyum kaynakları nelerdir, tuz tüketimini azaltmak için neler uygulayabiliriz sorularını yanıtlıyor.

Prof.Dr. H. Tanju Besler
Doğu Akdeniz Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Sabri Ülker Vakfı Bilim Kurulu Üyesi

Neden tuz tüketiyoruz? Sodyuma neden ihtiyaç duyuyoruz?

İnsan organizmasında sodyumun büyük bir şeyi var önemi var. Fizyolojik fonksiyonlar açısından önemli. Su (sıvı) elektrolit dengesinde en önemli minerallerden birisi. Sodyum olmadan yaşam mümkün değil. Ama sorun tabii bunu ne kadar tüketeceğiz. En önemli sorunlardan birisi bu.

Aşırı tuz tüketimi birçok sağlık sorunuyla ilişkilendiriliyor. Bu sağlık sorularını biraz açabilir misiniz?

Artık çok net sodyum tüketimi dolayısıyla tuz tüketimi birçok beslenme ile ilgili hastalığın artık temel nedenlerinden birisi. Tabii aşırı tüketimden bahsediyoruz normal tüketim de böyle bir şey yok aksine, tüketilmesi gereken bir mineral olduğunu söylüyoruz. Ama aşırı tüketimi, özellikle hipertansiyon, böbrek hastalıkları, inme ve kardiyovasküler sorunlar açısından risk taşıyan önemli bir etmendir.

Beslenmedeki sodyum kaynakları nelerdir?

Önemli, bir soru. Özellikle sodyum aslında aşağı yukarı doğada var olan tüm besinlerde az ya da çok oranlarda bulunuyor. Tabii biz besinleri bütün besin ögelerinde olduğu gibi iyi kaynak orta kaynak zayıf kaynak veya işte fakir gibi birtakım sınıflandırmalara bölüyoruz. Tabii sodyumun özellikle kaynaklarına baktığımızda tabii bizim gibi farklı yemek kültürünün olduğu bir Türk insanının bir beslenme alışkanlığı düşünüldüğünde özellikle sodyumun geldiği özel kaynaklar var. Ama süt, süt ürünleri, et, et ürünleri sodyum açısından önemli. Tuz tabii en önemli alım kaynaklarından birisi. Onun dışında da bütün besinlerde aşağı yukarı sodyum var. Ama dediğim gibi Türk insanının beslenme alışkanlıklarına baktığınız zaman salamura var, turşu, bunlar başta fermente ürünler ki peynir gibi zeytin gibi özellikle geleneksel olarak evlerde yaptığımız salçalar, domates salçası veya biber salçası ne olursa olsun dolayısıyla sodyum açısından bunlar önemli kaynaklar. Artı tabii Türkiye ile diğer ülkeler arasında sodyum alımı açısından muazzam farklılıkların olduğunu biliyoruz. Özellikle yurt dışında, dışarda yeme alışkanlığının çok yüksek olduğunu, dışarıda yemek yeme alışkanlığının yüksek olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla oralarda özellikle restoranlar üzerinden yemek yerken aldığımız tuz, teknolojinin gereği ambalajlı ürünlerden gelen tuz önemli bir tuz kaynağı.

Tuz tüketimini azaltmak için neler uygulayabiliriz? Önerilerinizi alabilir miyiz?

Yani genel temel Sağlık Bakanlığı'nın da belirttiği gibi, aslında hepimizin de söylediği gibi, sofralardan mutlaka tuzu kaldırmak, yeme alışkanlıklarımız içerisinde yemeklerimizin içerisine eklenen tuzu azaltmak, tabii bunun dışında dediğim gibi geleneksel olarak yaptığımız besinlerin yapım aşamasında kullanılan tuz miktarını azaltmak. Tabii tuz deyince de yani bunun altını çizmek lazım tuzun kaynakları da farklı. Son dönemde de özellikle farklı tuz kaynaklarının olduğunu çok yaygın bir şekilde görüyoruz kaya tuzu, deniz tuzu gibi. Aslında baktığınız zaman bunların hepsinin sodyum içerikleri üç aşağı beş yukarı aynı. Dolayısıyla hangi kaynak olursa olsun toplam tuz tüketiminin azaltılması önemli.